Użytki zielone wiosną

Trwałe użytki zielone są źródłem tanich, pełnowartościowych pasz dla zwierząt gospodarskich - głównie przeżuwaczy. Aby uzyskać wysokie plony trzeba jednak pamiętać o prawidłowym nawożeniu i pielęgnacji.

Wysokość dawek poszczególnych składników nawozowych powinna wynikać z zasobności gleby, wielkości spodziewanego plonu oraz obecności w nim określonych pierwiastków.
Nawożenie azotem należy stosować tylko w okresie wegetacji roślin i nie później (zwłaszcza na pastwisku) niż do końca sierpnia, ponieważ potem wykorzystanie tego składnika wyraźnie się obniża. Wielkość rocznej dawki zależy od warunków siedliskowych i na łąkach w niżowej części Polski nie powinna przekraczać 240 kg N*ha-1, a na pastwiskach 180 kg N*-1 (łącznie z nawożeniem organicznym).Wielkość pojedynczych porcji, stosowanych wiosną i pod następne pokosy na łąkach nie powinna przekraczać 90 kg N*ha-1, a na pastwiskach 60 kg. Najlepsze efekty uzyskuje się stosując azot w saletrze amonowej, zwłaszcza na pastwiskach. W praktyce przyjmuje się że 1 kg wysianego w nawozie azotu, powinien dać przyrost plonu o co najmniej 20 kg siana na łące lub 10 kg suchej masy na pastwisku.
                                                             Fosfor i potas
W nawożeniu trwałych użytków zielonych bardzo ważne jest stosowanie nawozów fosforowych, najlepiej w formie łatwo rozpuszczalnej w wodzie (superfosfat). Korzystnie jest wysiać je bardzo wczesną wiosną. Fosfor jest pierwiastkiem mało ruchliwym w glebie, zatem całoroczną dawkę tego składnika można wysiać jednorazowo. Jej wielkość, zależnie od zasobności gleby, może wynosić od 15 do 50 kg P*ha-1.
Z kolei nawozy potasowe, podobnie jak azotowe, łatwo rozpuszczają się w wodzie. Najkorzystniej jest wysiewać je w dwóch porcjach - wiosną oraz po I i II pokosie na łące, a na pastwisku wiosną oraz po II lub II i IV wypasie (rotacji). Roczne dawki potasu mogą wynosić od 25 do 130 kg K*ha-1. Wielkość pojedynczej porcji tego składnika, podobnie jak w przypadku azotu, nie powinna przekraczać 50 kg K.
                                                             Nawozy naturalne
Ponadto trwałe użytki zielone korzystnie nawozić jest nawozami naturalnymi, zwłaszcza na łąkach. Pastwiska są codziennie zasilane odchodami, więc stosowanie dodatkowego nawożenia organicznego wymaga dużej ostrożności. Wielkość dawek tych nawozów nie może przekroczyć 170 kg N*ha-1. Zaleca się przede wszystkim kompost obornikowy (obornik po co najmniej rocznym kompostowaniu) w ilości ok. 20 t*ha-1 podawany raz na trzy-cztery lata. Zaliczany jest on do nawozów wieloskładnikowych, zawiera bowiem wszystkie niezbędne pierwiastki. Najlepiej stosować go na łące  jesienią lub bardzo wczesną wiosną. Jego działanie jest takie samo jak obornika, ale pozbawiony jest on przykrego zapachu i łatwo sorbowany przez darń. Poza tym nie ma w nim drobnoustrojów chorobotwórczych.    
Nawożenie gnojowicą bydlęcą lub gnojówką można wykonać wiosną i w sezonie wegetacyjnym po pokosach na łące, natomiast na pastwisku wiosną. Coroczne dawki gnojowicy lub gnojówki nie powinny przekraczać ok. 40 m3*ha-1.
Stosując nawozy naturalne szczególną uwagę należy zwracać na potas. Wprowadzenie do gleby nadmiernej ilości tego składnika, zwłaszcza na pastwiskach, może doprowadzić do nadmiernej jego koncentracji w paszy i pośrednio obniżyć jej wartość pokarmową. Wysoka zawartość K (powyżej 20 g*kg-1 s.m) powoduje zaburzenia gastryczne u zwierząt.

                                                                 Jak pielęgnować?       

Ważnym elementem dobrej agrotechniki trwałych użytków zielonych jest odpowiednie pielęgnowanie runi i darni. Wiosną w pierwszej kolejności należy rozrzucić kretowiska. Czynność tę należy wykonać po ich dostatecznym obeschnięciu wykorzystując różnego rodzaju włóki lub odwrócone brony zębowe. Łąki i pastwiska na glebach organicznych - po mroźnej zimie - trzeba wczesną wiosną zwałować ciężkim wałem łąkowym w celu dociśnięcia darni do podłoża. W sezonie należy na pastwiskach koniecznie skosić pozostawione przez zwierzęta nie zjedzone resztki runi tzw. niedojady, najlepiej raz po II wypasie (rotacji), a na pastwiskach zachwaszczonych nawet po I i III wypasie.
Już od wczesnej wiosny szczególną uwagę trzeba zwrócić na stan urządzeń melioracyjnych, głównie rowów. Należy usunąć z nich wszystkie materiały hamujące przepływ wody, naprawić uszkodzone skarpy, przejrzeć i ewentualnie naprawić przepusty, mostki i urządzenia piętrzące wodę (jazy, zastawki). Ponieważ coraz częściej, przynajmniej w niektórych regionach kraju, występują wiosenne susze, trzeba możliwie wcześnie zatrzymać jej bezproduktywny odpływ, zatrzymując (retencjonując) w rowach. O wodę trzeba się zatroszczyć w okresie kiedy jest jej jeszcze pod dostatkiem, a nie po wyschnięciu rowów.
Odpowiednie nawożenie i pielęgnacja trwałych użytków zielonych ma bezpośredni wpływ na jakość i wielkość plonów. Tym samym trwałe użytki zielone bezpośrednio wpływają na efektywność hodowli zwierząt.

Bożena Chądzyńska
Oddział Poświętne w Płońsku

Źródła:  
1. Racjonalne gospodarowanie na użytkach zielony, Wasilewski Z., 2012
2. Kondycja trwałych użytków zielonych, Jankowska-Huflejt H., 2009

Przygotował A.D.