Immunologiczna kastracja knurów

Zdrowe zwierzęta, którym zagwarantowano odpowiednie warunki dobrostanu, odpłacają wysoką produkcją, więc efekt ekonomiczny uzyskiwany przez hodowcę czy producenta jest satysfakcjonujący. Jeżeli jednak wynik finansowy jest postrzegany jako cel główny - prowadzi często do stosowania metod chowu niekoniecznie przyjaznych zwierzętom i bezpiecznych dla środowiska. Świadomi zagrożeń konsumenci coraz częściej żądają wysokiej jakości produktów bezpiecznych dla zdrowia, a przy tym uzyskiwanych z zastosowaniem humanitarnych metod utrzymania. Oczekiwania nabywców zmuszają naukowców do szukania nowych rozwiązań i wskazywania wydajnych, energooszczędnych - ale zgodnych z potrzebami behawioralnymi zwierząt oraz wymogami zdrowotnymi ludzi i zwierząt - sposobów produkcji rolniczej przyjaznej dla środowiska.

***

Wyniki wieloletnich doświadczeń doprowadziły do wyprodukowania szczepionki, która pozwala skutecznie eliminować zapach knura z uzyskiwanego mięsa i tłuszczu nie powodując cierpienia wywoływanego zastosowaniem skalpela.

Kastracja immunologiczna jest bardziej humanitarna, i podobnie jak chirurgiczna uniemożliwia produkcję w jądrach androsteronu - hormonu steroidowego mającego zapach moczu, gromadzącego się głównie w podskórnej i śródmięśniowej tkance tłuszczowej, a wywołującego przykry zapach mięsa. Z drugiej jednak strony hormon ten ma korzystne działanie anaboliczne - stymuluje syntezę białek kosztem odkładanego tłuszczu oraz ogranicza ich rozpad, dzięki czemu zmniejsza się o około 1/5 wydalanie amoniaku, co ma korzystny wpływ na środowisko. Androsteron jest także niezbędny w regulowaniu procesów rozrodczych. Wskazane, więc jest, aby był w organizmie jak najdłużej. Złożona funkcja jąder (produkują również estrogeny, które stymulują wytwarzanie przez wątrobę czynnika insulinowego) nie w każdej sytuacji pozwala na radykalne cięcie, czyli kastrację chirurgiczną.

Drugim czynnikiem powodującym niepożądany zapach tkanki mięsnej i tłuszczowej jest skatol, czyli produkt rozkładu tryptofanu uzyskiwany przez mikroflorę bakteryjną jelita grubego. Związek ten wytwarzany jest w przewodzie pokarmowym nie tylko samców, ale także kastratów oraz samic. Kastracja obniża jego poziom w organizmie eliminując intensywność zapachu knurzego. Na przykry zapach mięsa może mieć wpływ także indol oraz wiele innych niezidentyfikowanych związków, ale dwa pierwsze są najbardziej z nim związane.

***

Mając na uwadze niekorzystne skutki kastracji chirurgicznej na organizm samców, bardziej wskazane jest używanie metody immunologicznej.

Po raz pierwszy zastosowano ją 11 lat temu w Australii i Nowej Zelandii, a obecnie jest tam stosowana powszechnie. W Europie na razie dopuszcza się stosowanie tej metody w Szwajcarii, ale jest bardzo prawdopodobne, że szczepionka do immunologicznej kastracji zostanie jeszcze w tym roku zarejestrowana w Unii Europejskiej.

Preparat Improvac wytwarzany przez f. Pfizer zawiera w swoim składzie zmodyfikowane białko GnRH, które nie ma żadnej aktywności hormonalnej ani innych działań wpływających na funkcje organizmu, lecz stymuluje powstawanie swoistych przeciwciał, które w efekcie złożonych przemian biochemicznych w odpowiedzialnych gruczołach dokrewnych prowadzą do zatrzymania produkcji androsteronu w jądrach powodującego przykry zapach mięsa i tłuszczu samców.

Immunologiczna kastracja knurów (zwana też szczepieniem przeciwko zapachowi płciowemu) polega na dwukrotnym podaniu biopreparatu tuż za uchem.

Pierwszą dawkę stosuje się najwcześniej po 8. tygodniu życia samca, ale termin jej podania może być znacznie późniejszy. Szczepionka nie wpływa na funkcję jąder, a jedynie zapoczątkowuje odpowiedź układu immunologicznego organizmu zwierzęcia na podane białko.

Drugą dawkę podaje się, co najmniej po 4 tygodniach po pierwszej i po trzech dniach od szczepienia dochodzi do zablokowania produkcji substancji powodujących przykry zapach. Jednocześnie w okresie między podaniem szczepionki a ubojem już obecne w organizmie zwierzęcia substancje zapachowe zanikają. Zastosowanie drugiej dawki szczepionki wskazane jest na 4-6 tygodni przed ubojem, chociaż w badaniach stwierdzano, że już po 2 tygodniach po podaniu drugiej dawki mięso samców było pozbawione zapachu knura. Samce pobierały więcej karmy, a co za tym idzie - lepiej przyrastały. Na wyższe przyrosty niewątpliwie miał wpływ także fakt, że były mniej aktywne seksualnie i zdecydowanie mniej agresywne.

***

Opracowanie metody immunologicznej kastracji świń - prawie bezbolesnej i technicznie łatwiejszej - jest niewątpliwie przełomowym osiągnięciem w zakresie zapewnienia zwierzętom dobrostanu. Jest ona także tańsza niż kastracja chirurgiczna stosowana po 3. tygodniu życia samców (zgodnie z przepisami UE - wykonana przez lek. wet. w znieczuleniu). Z ekonomicznego punktu widzenia ważne jest także to, że kastrację tę można wykonać dość późno wykorzystując u tuczników-knurów lepszą żerność, współczynnik wykorzystania paszy i lepszą korelację między zawartością tkanki mięśniowej i tłuszczowej w tuszy (wyższa mięsność).

Najważniejsze jednak jest to, że spożycie wieprzowiny pochodzącej od zwierząt kastrowanych immunologicznie jest całkowicie bezpieczne dla ludzi. Szczepionka nie jest hormonem, nie pobudza wydzielania hormonów, nie pozostawia w wieprzowinie żadnych pozostałości, które mogłyby wpłynąć na zdrowie ludzi, nie zawiera GMO.

Biorąc pod uwagę korzyści wynikające z zastosowania tej metody kastracji należy mieć nadzieję, że zostanie ona szybko dopuszczona do stosowania także w naszym kraju, czego wszystkim hodowcom świń i producentom wieprzowiny życzę.

Ewa Bębenkowska